Justin Hayward schreef "Nights in White Satin" op negentienjarige leeftijd, een jaar nadat hij zich bij de Moody Blues voegde. Hij bedacht de titel toen hij van een vriend satijnen beddengoed cadeau kreeg. Het nummer beschrijft op een afstandelijke manier een onbeantwoorde liefde, met zinnen als "Gazing at people, some hand in hand"
De opname vond plaats in een studio van Decca Records. Dit label wilde aanvankelijk dat de Moody Blues een rockvariant van het door de Tsjechische componist Antonín Dvorák gecomponeerde "New World Symphony" zou opnemen om een nieuw opnamesysteem te testen. Toen de bandleden besloten hun aandacht te richtten op het opnemen van hun eigen materiaal, zorgde Peter Knight voor de orkestrale omlijsting. Het nummer werd opgenomen met The London Festival Orchestra.Met Days of Future Passed en "Nights in White Satin" onderscheidde de band zich van andere groepen uit de late jaren zestig. Zo wordt het beperkte commerciële succes verklaard door de lengte van het nummer. Destijds kende het gemiddelde popliedje een lengte van ongeveer drie minuten,] de orkestrale versie die op het album verscheen was daarentegen 7 minuten en 38 seconden lang. Daarnaast is "Nights in White Satin" geschreven in een driekwartsmaat, terwijl de meeste popmuziek in vierkwartsmaat wordt geschreven. Verder speelt de mellotron in dit nummer een centrale rol. In de herfst van 1966 gebruikte de groep dit instrument ook voor hun vorige single, "Love and Beauty".
