De moderne mondharmonica is een van oorsprong Europees instrument dat over de hele wereld (en zelfs daarbuiten - astronaut Wally Schirra bespeelde een mondorgel buiten de dampkring) bespeeld wordt. Het mondorgel is met name populair in de folk- en bluesmuziek. Bekende mondharmonicaspelers zijn Toots Thielemans, Larry Adler, Jean-Jacques Milteau en Little Walter. Ook in de muziek van beroemdheden als Neil Yong, Stevie Wonder, Mick Jagger en Bob Dylan is vaak een mondorgel aanwezig.
De mondharmonica is een mondorgel en bevat vrijslaande metalen rietbladen die door te blazen of zuigen in trilling gebracht worden. De tong van de speler kan die gaten bedekken waarvan hij de rieten niet wil laten trillen (dus niet wil laten klinken).
Soorten mondharmonica ’s
Ze zijn in te delen in diatonische en chromatische mondharpen:
Diatonische harpen zijn eenvoudige harmonica’s opgebouwd uit de tonen van de majeurtoonladder van de toonsoort waarin de harp gestemd is.
Een diatonische mondharmonica bevat dus niet alle tonen binnen een octaaf. Maar door gebruik te maken van buigen en overblowing kunnen deze tonen wel geproduceerd worden.
Een bekend voorbeeld van een diatonische harmonica is de bluesharp;
- Een chromatische mondharmonica bevat, in tegenstelling tot de diatonische, alle tonen binnen een octaaf. Dit wordt bereikt doordat met een schuif gewisseld kan worden tussen een van de twee (diatonische) toonrijen. Een chromatische harmonica wordt veel gebruikt in de jazzmuziek. Je hoort ze ook vaak terug in de muziek van bijvoorbeeld Toots Thielemans en Stevie Wonder.
Spciale effecten met je mondharmonica
Naast het gewone geluid kun je elk gewenst geluid dat je normaal met je mond kunt maken ook door de mondorgel laten klinken, waardoor je eindeloos kunt variëren! Hieronder enkele voorbeelden van effecten:
- Wah-wah: voor een wah-wah-effect open en sluit je je hand langzaam om de harmonica in combinatie met het houden van je lippen alsof je om en om “we”, “you” zegt;
- Tremelo: om dit effect te bereiken open en sluit je handen snel om de harmonica;
- Vibrato: voor een vibrato beweeg je je tongpunt tijdens het blazen op en neer. Hierdoor ontstaan de voor een vibrato karakteristieke kleine toonvariaties;
- Triller: beweeg je mondharmonica snel heen en weer terwijl je blaast om zo twee tonen af te wisselen.
Handige termen
Hieronder tref je een aantal termen aan die handig zijn om te weten:
- Buigen (ook wel “bending” genoemd): je mond en lippen zó houden dat de ‘standaard toon’ van een stemtongetje vervormd wordt tot een halve of zelfs een hele toon lager. Op deze manier kan de C omgebogen worden tot een B of een Bes;
- Overblowing: bij deze manier van blazen ontstaat er, door op een andere manier met hetzelfde gaatje om te gaan, een hogere toon. Dat doe je door het tegenoverliggende stemtongetje te activeren en de blaastong te blokkeren.
- Oversucking*: dit is hetzelfde als overblowing maar dan met de zuignoten.;
- Valving: Ventieltjes (kleine stukjes kunststof) plaatsen op of in de kam om er zo voor te zorgen dat alleen het gewenste tongetje lucht krijgt;
- Slide: door het knopje op een chromatische mondharmonica (of slideharp) in te drukken schakel je over naar de andere gaatjes en kun je andere tonen spelen.
* Zowel oversucking als overblowing zijn niet mogelijk met een valved diatonic
Onderhoud mondharmonica
Over het schoonmaken bestaat veel onduidelijkheid. Vaak wordt gezegd dat je de harp moet onderdompelen in water en zo schoonspoelen. Dit is echter niet aan te raden, en al helemaal niet met een houten harp. De juiste methode is de afdekplaatjes met een juiste schroevendraaier openschroeven en met bijvoorbeeld een wattenstaafje vuil voorzichtig verwijderen.
