Stille Nacht is in 1816 ontstaan als een gedicht van Joseph Mohr. Twee jaar later op 24 december 1818 overhandigt Mohr, inmiddels pastor van de Sankt Nikolaus parochie in Oberndorf (nabij Salzburg in Oostenrijk), zijn gedicht aan de organist Franz Xaber Gruber. Hij vraagt hem een melodie te schrijven voor twee solo stemmen en een koor met begeleiding van een gitaar. Gruber gaat aan de slag en diezelfde avond wordt stille nacht tijdens de kerstviering voor het eerst uitgevoerd. Mohr en Gruber zingen onder begeleiding van Mohrs gitaarspel.
De reden waarom specifiek voor een gitaar in plaats van een orgel is gekozen, blijft een mysterie. Er doen veel romantische verhalen de ronde. Het meest voorkomende verhaal stelt dat de kerkorgel kapot was omdat muizen van de balg hadden gegeten.
Stille Nacht blijft na het debuut een aantal jaren in Oberndorf totdat orgelbouwer Karl Mauracher het lied rond 1824/1825 meeneemt naar Tirol. Daar komt het in handen van de familie Strasser die ook als koor optreedt. Zij reizen met het lied jaarmarkten en tentoonstellingen af waardoor Stille Nacht steeds populairder wordt. Een ander familiekoor uit Tirol, de familie Rainer, zingt het lied in 1839 in New York. Op deze wijze verspreidt het zich langzaam over Amerika en Europa. Zo ook in Nederland.
De Nederlandse variant heeft verschillende teksten. De belangrijkste oorzaak hiervan is het geloof. De oorspronkelijke versie is een typisch Rooms kerstlied. De Nederlandse Katholieke versie is dan ook een letterlijke vertaling hiervan maar dat was niets voor de Protestanten. Zodoende schreef J. IJserinkhuijsen rond 1900 voor zijn Evangelisch-Luthers zangkoor een aangepaste versie waarvan de tekst op de eerste regel na weinig gemeen heeft met het Oostenrijkse origineel.
Door het wereldwijde succes van Stille Nacht staat Oberndorf voorgoed op de kaart. De Sankt Nikolaus Kerk is na overstromingen afgebroken, maar op dezelfde plek staat sinds 1937 de Stille Nacht-kapel. Oberndorf is nu een trekpleister voor pelgrims en journalisten die altijd nog geïnteresseerd zijn in de oorsprong van het lied.
Elk jaar komen op 24 december duizenden mensen uit de hele wereld naar de kapel om deel te nemen aan de herdenkingsdienst te ere van Gruber en Mohr.
