donderdag 5 februari 2015

Wat Is Blues Muziek? (deel 1)

Blues is een van de meest vitale expressies die de zwarte Amerikaanse cultuur heeft voortgebracht. Geworteld in de Mississippi-Delta strekt deze traditionele muziek aan het begin van de vorige eeuw zijn tentakels uit om zich in de daaropvolende decennia als een inktvlek over de hele wereld te verspreiden. Ook muziekliefhebbers die niet zo bekend zijn met het fenomeen zijn er onbewust mee in aanraking gekomen. The Beatles, The Rolling Stones, symfonische rockbands, metalgroepen en legio adere artiesten putten ook nu nog uit deze rijke en onuitputtelijke bron die onze muziekhistorie rijk is.

Blues is het meervoud van het Amerikaanse woord blue, een moeilijk naar het Nederlands vertaalbare term die grofgesproken voor een melancholieke, lichtelijk depressieve levenshouding verbeeld. Het heeft echter weinig of niks te maken met zelfmedelijden, maar staat voor de poëzie van de gewone man waarmee hij zijn harde bestaan met veel gevoel voor ironie en humor verwoordt. Het is een gevecht voor menselijke waardigheid in een maatschappij waar mensen helaas nog steeds beoordeeld worden op hun huidskleur. Dat kan diep gaan, tot in de donkerste krochten van het collectief onderbewustzijn, gevoed door de voodoocultuur die de zuidelijke Delta lange tijd overheerst. Het is de mythologie van zwart Amerika.

Blues als muziekvorm is ontstaan rond 1900 en vormde de spreekbuis van de zwarte bevolking van de verenigde Staten. Het genre is ontsprongen uit de werkliederen en ballades van de voormalige slaven, vermengd met blanke countrymuziek; op de keper beschouwd een mengsel van Europese folksongs en traditionele Afrikaanse muziek. De eerste bekende componist is W.C. Handy die de muziek op papier vereeuwigd en wiens songteksten een oorspronkelijk voorbeeld vormen van de dan gangbare spreektaal. Belangrijkste exponenten zijn op dat moment Ma Rainy en Bessie Smith die met hun expressieve vocalen grote indruk maken. Die glorietijd duurt tot ongeveer 1926.



In de daaropvolgende periode viert de country- of deltablues zowel een artistiek als, relatief gezien, commercieel hoogtepunt. Succesvolle vertolkers zijn onder meer Son House, Willie Brown, Charlie Patton en Skip James. Meest tot de verbeelding sprekende artiest is echter Robert Johnson. Deze enigmatische bluesman zou volgens het verhaal ergens op een verlaten kruispunt zijn ziel verkocht hebben aan de duivel in ruil voor zijn talent. Een "ervaring" die hij vereeuwigd heeft in het nummer Crossroads Blues. Het feit dat hij hooguit een dertigtal liedjes heeft opgenomen er maar twee foto's van hem bestaan en hij op 27-jarige leeftijd naar verluidt wordt vergiftigd door een jaloerse man met wiens vrouw hij het bed zou hebben gedeeld versterkt alleen nog maar de legende. Hoe dan ook: hij wordt algemeen beschouwd als een van de beste bluesvertolkers aller tijden.

Met de komst van de grote depressie in de jaren dertig van de vorige eeuw trekken duizenden werkelozen naar het noorden van de Verenigde Staten en vestigen zich in de grote industriële centra. De muziek verplaatst zich eveneens van het platteland naar de grote steden. De akoestische blues maakt een metamorfose door en wordt elektrisch. Aan de westkust plugt T-Bone Walker als een van de eersten zijn gitaar in, navolger B.B. King neemt zijn debuutplaatje op in Memphis, John Lee Hooker maakt Detroit onveilig met zijn demonische boogie en dan is er nog de door kopstukken als Muddy Waters, Elmore James en Howlin' Wolf in de steigers gezette Chicagoblues die het solide fundament is van alle latere rockmuziek.