donderdag 26 november 2015

Rock ‘n’ roll in de polder (1957-1964)

Al duizenden jaren maakt de mens muziek. Al die tijd wordt die ter plekke gespeeld én beluisterd. Dat verandert als in 1877 de Amerikaan Thomas Edison de fonograaf uitvindt. Hiermee wordt het mogelijk geluid vast te leggen en te verspreiden. Een tweede belangrijke uitvinding is de radio, door de Italiaan Marconi in 1895.
Vanaf 1920 veroveren de radio en grammofoonspeler ook ons land en maken Nederlanders voor het eerst op grote schaal kennis met andere muziekculturen, met name die uit de Verenigde Staten. Daarvandaan komen tal van nieuwe vindingen, zoals het drumstel en de elektrische gitaar. Eddy Christiani introduceert dit instrument in 1939 in Nederland. De bevrijding door de Amerikanen en Canadezen heeft een enorme impact op het dagelijks leven in ons land. Alles uit de VS oogt mooier en lijkt beter te smaken, of het nu frisdrank is, kleding of populaire muziek.

Als in 1955 de rock ‘n’ roll-rage losbarst waait die al snel over naar Europa. De term rock ‘n’ roll slaat op de manier van dansen, waarbij het meisje en de jongen telkens tegen elkaar aan botsen (rock) en elkaar weer loslaten (roll). Muzikaal gezien betekent rock ‘n’ roll niet zoveel nieuws. Het is een mengeling van de verschillende soorten dansmuziek die in de jaren veertig in de Amerikaanse cafés worden gespeeld: swing, jive, de blanke country & western en de zwarte rhythm & blues.

Wat wel bijzonder is, is dat rock ‘n’ roll zich specifiek richt op jongeren. Tot dan toe hadden de ouders altijd bepaald hoe hun kinderen zich kleedden en naar wat voor muziek ze luisterden. In de jaren vijftig krijgen jongeren in Amerika en later ook in Nederland voor het eerst een eigen besteedbaar budget. Hun eerste zakgeld besteedden ze aan nylon kousen, sigaretten, snacks, transistorradio’s, brommers en grammofoonplaten. Populaire muziek en het imago van de sterren gaan een rol spelen bij de identificatie van jeugdgroeperingen, zoals nozems en pleiners. De vetkuif duikt op in het modebeeld. Berichten over afgebroken bioscopen bij de eerste voorstellingen van de film Rock Around The Clock en andere relletjes, wekken de belangstelling van jong Nederland. De gevestigde orde moet niets hebben van deze ‘uitspattingen’.



De Hilversumse omroepen weigeren rock ‘n’roll-platen te draaien. Lange tijd zijn de nieuwste hits alleen te horen op Radio Luxemburg. Pas in september 1959 komt de VARA met een radioprogramma voor jongeren: Tijd Voor Teenagers. Dit brengt de meeste Nederlandse jongeren voor het eerst in aanraking met popmuziek. De eerste Nederlandse tienersterren (Sweet Sixteen, Fouryo’s) kopiëren alleen de vorm, niet de rauwheid van de rock & roll.

De indorock van de Tielman Brothers is echter even energiek als die van hun Amerikaanse collega’s. Jongeren uit het voormalig Nederlands-Indië zijn opgegroeid met Amerikaanse dansmuziek, die ze kennen van de radiostations in Australië en de Filippijnen. Het succes van de Tielman Brothers is voor een belangrijk deel te danken aan hun opwindende show, waarbij ze o.a. staan op de contrabas en de gitaren naar elkaar overgooien. Tot plaatsucces komt het bij de Tielman Brothers niet. Al snel verhuizen ze naar Duitsland, waar vooral in Hamburg een levendig live-circuit bestaat. In die clubs spelen ook The Beatles, die later de Tielman Brothers als één van hun voorbeelden zullen noemen.

Plaatsucces is er wel voor een andere indorock-act, de Blue Diamonds. Hun zoetgevooisde pop, gemodelleerd naar de Everly Brothers, wordt wel gedraaid door Hilversum. Het succes van de Blue Diamonds bereikt een hoogtepunt als eind 1960 Ramona uitgroeit tot een wereldhit.

Het duurt even voordat Nederlandse jongeren door hebben hoe je een rock ‘n’ roll-liedje schrijft. De eersten die dat succesvol doet is Peter Koelewijn, die met zijn band De Rockets in de zomer van 1960 een grote hit scoort met Kom Van Dat Dak Af. Het succes van Ramona en Kom Van Dat Dak Af blijft niet onopgemerkt. Een paar slimme zakenlieden zien het gat in de markt en duiken erin. Op 21 april 1960 start de commerciële zender Radio Veronica met een programma dat voornamelijk bestaat uit popmuziek. Omdat commerciële omroep dan nog verboden is, zendt Veronica uit vanaf een schip in de Noordzee.

Ook de platenmaatschappijen ontdekken de tienermarkt en organiseren talloze talentenjachten op zoek naar jonge zangers, zangeressen en groepen. In korte tijd maakt Nederland kennis met een reeks tienersterren: Ria Valk (Hou Je Echt Nog Van Mij Rockin’ Billy?), Herman van Keeken (Corinne, Corinna), Willeke Alberti (Spiegelbeeld), Johnny Lion (Sophietje) en Anneke Grönloh (Brandend Zand).