dinsdag 12 mei 2015

Een beknopte geschiedenis van de populaire muziek (deel 4)

Zwarte muziek in het tegenoffensief

Bij de zwarte bevolkingsgroep in de USA is haar muziek aan een herdefiniëring toe nu blanke producers de rhythm and blues naar zich hadden getrokken. Dat gebeurt door versmelting van wereldlijke en kerkelijke negertradities in de soul, en door de vermenging van rhythm and blues met Zuid-Amerikaanse klanken in de ska.

Soul en funk

Soul is eigenlijk een blues-tekst met een gospel-omlijsting. Soul is een verzamelnaam voor in feite sterk gevarieerde zwarte dansmuziek, en waarin, bijvoorbeeld, de noordelijke Motown of Detroit-sound (Marvin Gaye, Supremes en het schrijverstrio Holland-Dozier-Holland) kan geplaatst worden tegenover de meer emotionele, zuidelijke Memphis-sound (Aretha Franklin). De stijl komt tot een hoogtepunt in het midden van jaren zestig. Soul is verbonden met de bewustwording van de zwarten in de USA (James Brown: ‘Say it loud, I’m black and I’m proud’). Uit een verfijnde versie van de soulstijl, vaak met breed uitgesmeerde, quasi klassieke arrangementen (startpunt: Theme from Shaft, Isaac Hayes) zal zich achteraf in Philadelphia een zachtere (soft-soul) maar zeer dansbare variant met de term funk laten benoemen (ook vaak met een ‘geplukte’ bas). Niet zwart, maar ook wel overdadig gearrangeerd met breed uitgesmeerde instrumentenpartijen is de inbreng van producer Phil Spector (zijn ‘wall of sound’ wordt gedemonstreerd op Tina Turners eerste solo-hit River deep, mountain high, en op opnamen van meidengroepen als Crystals, Ronettes).



Disco

De funk-muziek, liefst met opnamen van voldoende lange duur (op zogenoemde maxi-singles), wordt later bekend als disco sinds het midden van de jaren zeventig (Donna Summer). Het zijn weer hoofdzakelijk blanke producers (Moroder) die de zwarte soul omvormen tot blanke disco. Disco, als blanke variant van de soul, zal dan een narcistische, de realiteit ontvluchtende (dansen in een afgesloten ruimte), een erotische-extatische en chique-decadente (gegroeid uit het homo-milieu) levensstijl geworden zijn. Hij is verheven boven de kortstondige dansrages als deze van de twist in het begin van de jaren zestig; het belang van de twist mag nochtans niet onderschat worden gezien het de eerste maal is dat de partners individualistisch, elk voor zichzelf dansen, in tegenstelling tot de paardansen.

Reggae

Naast de soul-muziek herdefinieert de zwarte muziek zich in de ska. De ska is tot ontwikkeling gekomen op Jamaica alwaar derhalve Zuid- en Midden-Amerikaanse (calypso-)ritmen zijn opgenomen, die versmolten worden met rhythm and blues. Blazers, bas en piano zijn prominent aanwezig (Desmond Dekker). Na 1966 verandert ska in rocksteady, die meer relaxed, cool is. Dub is de extreem bewerkte studio-ska met ondermeer veel galm-effecten (Dub Syndicatte, Test Dept.) De sluimerende en grotendeels instrumentale ska-stijl van het einde van de jaren vijftig, zal dus eerst onder de naam rock steady een meer slome, maar – belangrijker – vervolgens, vanaf einde van de jaren zestig, onder de naam reggae, tot een dansbare, maar toch ook nog slome (cf mariuana-gebruik) muziek-stijl evolueren (Bob Marley). Deze is ook met het sociaal protest van de zwarte bevolking en een met religieuze overtuiging (rastafari) geladen. In de tweede helft van de jaren zeventig zal de ska in Groot-Brittannië opnieuw in de belangstelling komen door de ‘Two-Tone’ -groepen (Specials).