Duizenden jaren heeft de mensheid al door dat verschillende lengten van buizen, bij panfluit heet dit pijpen, verschil in toonhoogte geeft. Al zo'n 2000 jaar voor Christus waren er panfluiten. Deze instrumenten zijn gevonden in de Oekraïne en hadden 7 of 8 pijpen. De fluiten, waarvan de langste pijp ongeveer tien centimeter was, waren gemaakt van vogelbeenderen en hadden ingesneden versieringen. Ook in de zesde eeuw voor Christus zijn er panfluiten geweest. Bij de Etrusken in Italië werd de panfluit fistula genoemd, bij de oude Grieken syrinks. Meestal waren dit fluiten met 5 of 6 pijpen. Er zijn veel archeologische bewijzen gevonden; beelden, mozaïeken en fresco's. Ook in de periode daarna zijn er over de hele wereld panfluiten gebruikt. NIEUW: KLIK OP DE AFBEELDING OM MUZIEK TE BELUISTEREN
De legende van Pan
De naam panfluit is een verbastering van Pan's fluit. Pan was de God van de bossen en wouden, maar was zeer zeker niet een aantrekkelijk heerschap. Met horens op zijn hoofd, zijn verwilderde baard en haren, compacte lichaamsbouw en bokkepoten was hij niet echt aantrekkelijk. Op een dag liep Pan door het woud en stuitte daar toevallig op de nimf Syrinx, een wonderschone jongedame. Op slag wordt Pan verliefd op haar en probeerde haar te schaken. Uiteraard was Syrinx daar niet van gediend en vluchtte naar een water. Daar bad zij tot de oppergod Zeus om haar, desnoods, in een rietstengel te veranderen om maar niet in handen van Pan te geraken. Haar gebeden werden gehoord en ze veranderde in een rietstengel, Pan ontroostbaar achterlatend. Voor Pan zat er niets anders op dan de rietstengel in stukken te snijden, tot een fluit te bundelen en hier zijn verdriet mee wegspelen.
MATERIALEN
De materialen die voor panfluiten worden gebruikt zijn zeer divers. Er zijn panfluiten van o.a. diverse houtsoorten, bamboe, koper, aluminium, PVC en glas. Elk materiaal heeft zijn eigen klankkarakter. Een aantal materialen wordt hier behandeld.
Esdoornhout - volle, stevige klank, mooie duidelijke lage tonen, in het hoog erg scherp.
Kersenhout - zeer warme, maar ook iets hese klank, klinkt wat zachter dan esdoorn
Perenhout - zachte klank, geschikt voor pianissimo spel. Perenhouten fluiten zijn niet zo geschikt voor het spelen in orkest- of bandverband.
Pruimenhout - Zeer stevige toon, vooral de tonen in het mid maar minder krachter in het laag dan esdoorn. Zeer geschikt voor folk, jazz en pop en dynamisch spel. Omdat het laag iets minder krachtig is als bijv. esdoorn is pruimenhout vooral geschikt voor alt en sopraan fluiten.
Grenadille - Scherpe, krassende toon. Zeer rijk aan boventonen. Geschikt voor folk, experimenteel. Nadeel: grenadille is erg zwaar.
Steenbeuk - Stevige, volle, boventoonrijke sound. Doet denken aan grenadille, maar is minder zwaar.
Acacia - wordt door de lage prijs veel gebruikt voor beginnersfluiten. Sommige acaciasoorten komen wat sound betreft aardig overeen met bamboe. Acaciafluiten spelen over het algemeen in het hoog tamelijk "zwaar".
Tonkinbamboe - Warme, holle toon die tussen acacia en kersen inzit. Nadeel: elke pijp kan een andere toon voortbrengen en de pijpen kunnen grote dynamische verschillen hebben, vooral bij startersfluiten. Bij dure tonkinbamboe panfluiten zijn deze nadelen veel minder aanwezig en spelen veel fluitisten om de mooie toon en het lichte gewicht op tonkinbamboe panfluiten.
Bamboe - Er zijn honderden soorten bamboe. Sommige soorten zijn zeer geschikt voor panfluitbouw, sommige soorten zijn onbruikbaar.
Let op; dit is een indicatie, de bespeler van de fluit bepaalt meer de kwaliteit van de toon dan de fluit zelf! Bovendien bepalen ook de dikte van de rand van de pijp, de opening, het mondstuk, het labium en de verhouding lengte/doorsnee de toon.
STEMMATERIAAL
Panfluiten worden gestemd met bijenwas, kurk of rubber.
Bijenwas - Traditionele manier van stemmen die veel wordt gebruikt voor master fluiten. Een nadeel is dat was op den duur uitdroogt en niet zuiver meer klinkt en/of de toon zwak wordt. Het is wel mogelijk om de was te vernieuwen maar laat dit doen door iemand die deze stemtechniek goed beheerst. Panfluiten die met was zijn gestemd zijn kwetsbaar, het smeltpunt van was ligt laag en men moet goed uitkijken de fluit niet op een warme plek neer te zetten ( auto, verwarming, felle zon etc. ). Echter, deze fluiten klinken over het algemeen erg goed. Daarom spelen veel professionele fluitisten op met bijenwas gestemde fluiten.
Kurk - wordt veel voor goedkope fluiten gebruikt. Repareren is erg lastig en kan meestal financieel niet uit. Vaak worden kurkjes in de pijpen gelijmd waardoor ze niet te herstemmen zijn.
Rubber - Wordt ook , net als kurk, vaak voor goedkope fluiten gebruikt. Rubber kan goed tegen vocht en is veel duurzamer dan kurk. Rubber is het makkelijkst te herstemmen van alle materialen.
ONDERHOUD
Heel veel onderhoud heeft een panfluit niet nodig. Belangrijk is dat de fluit wordt bewaard op een plek die niet warm wordt, zoals felle zon, radiator of in de auto. De ideale temperatuur is tussen de 15 en 30 graden
Het ideale percentage luchtvochtigheid is zo'n 50% tot 60 %. Doe de fluit nooit na het spelen gelijk in een hoes of koffer maar laat deze eerst even uitdampen. Sommige materialen moeten vaak geolied worden om uitdroging en scheuren tegen te gaan. Sommige houtsoorten klinken geolied ook beter.
