ONGEHOORDE KWALITEIT
Mp3’s worden door hardcore muziekliefhebbers nog vaak scheef bekeken omwille van de zogezegd mindere kwaliteit ervan. Ozark Henry hield er eerder dit jaar een bevlogen TED-Talk over en Jay-Z lanceerde voor de meerwaardezoekers een streamingdienst die muziek in cd-kwaliteit aanbiedt als alternatief voor Spotify en Deezer. De aankondiging van Jay-Z’s Tidal was alvast over the top, maar of zijn start-up ook zal toppen bij het publiek is een groot vraagteken. De afgelopen jaren is keer op keer gebleken dat de gemiddelde luisteraar niet echt wakker ligt van het kwaliteitsverschil tussen cd en mp3. Dat komt enerzijds omdat de apparaten waarop we tegenwoordig onze muziek afspelen zoals telefoons en computers geen luidsprekers of koptelefoons van hoge kwaliteit hebben. Daarnaast is gebruiksgemak de grootste prioriteit voor de luisteraar. De snelste weg naar je favoriete nummer stuurt je meestal niet naar een officiële versie, maar wel naar een radiorip op YouTube bijvoorbeeld en dat volstaat voor velen. We zijn met andere woorden gewend geraakt aan een lagere audiokwaliteit. Natuurlijk zullen geluidstechnici of muzikanten met hun getrainde oor een verschil horen, maar voor de gewone man met de koptelefoon is het bijna onmogelijk om een correct gecomprimeerde mp3 te onderscheiden van een volwaardige cd-track.
DE VETTE JAREN ‘90
De Duitse computernerds die begin jaren ’90 sleutelden aan het mp3-formaat waren zo gefocust op de technologie dat ze amper rekening hielden met de impact van uitvinding op de muziekwereld. Maar ook de platenfirma’s deelden in die naïviteit. Toen mp3-maker Karlheinz Brandenburg zijn uitvinding voorstelde aan de vertegenwoordigers van de muziekindustrie sprak hun bijna wereldvreemde reactie boekdelen: “Proficiat met je onderzoek, heel interessant. Maar wat heeft dit in godsnaam met ons te maken?” Het zorgde ervoor dat de software om mp3’s te maken gratis online kwam en iedereen naar believen muziek kon omzetten in het nieuwe deelbare bestandsformaat. The gates were open!
De mp3 begon op die manier geruisloos aan de zegetocht en het zou het nog enkele jaren duren vooraleer de platenbonzen werden wakker geschud. Die bevonden zich dan ook in een zware roes, want de jaren ’90 waren de beste jaren ooit voor de muziekindustrie. De verkoop van de compact disc die midden jaren ’80 was gelanceerd zat op kruissnelheid en bracht ongeziene hoeveelheden geld binnen. Niet voor niets werden 8 van de 10 duurste videoclips allertijden tussen 1989 en 2000 gedraaid met als absolute topper Scream van Michael en Janet Jackson, een clip die 7 miljoen dollar kostte. Er was in de jaren ’90 ook een explosie van nieuwe genres zoals grunge, techno, britpop, drum’n’bass, in de popafdeling ontstonden supergroepen à la Spice Girls en Take That en r’n’b en hip hop werden volwassen. Daarnaast werden volledige oeuvres van bands uit het vinyltijdperk opnieuw uitgebracht. De cd-verkoop was met andere woorden niet te stoppen en het systeem marcheerde zo goed dat niemand in de industrie eraan dacht om uit te kijken naar de opvolger van de cd of om te onderzoeken wat de mogelijkheden van het opkomende internet waren. De champagne vloeide midden jaren ’90 nog rijkelijk, maar de stroom zou naar het einde van het decennium druppelsgewijs verkleinen.
Volgens de internetlegende werd op 10 augustus 1996 de allereerste illegale mp3 aangeboden in een underground chatbox op IRC. Het nummer dat met die twijfelachtige eer ging lopen is Until It Sleeps van Metallica, een band die we ook later in dit verhaal nog zullen tegenkomen. In de herfst van 1996 bleven de illegale kopiëen nog cirkelen in de donkere hoekjes van het internet, maar de teller van mp3’s in omloop stond al snel op een paar duizend. Vanaf 1997 vond het nieuwe muziekformaat de weg naar brede publiek, ook al stonden mp3’s toen nog her en der verspreid op allerhande websites en was je nooit zeker van de kwaliteit ervan.
Google
In 1999 was de ‘mp3’ uitgegroeid tot een echt fenomeen. Bewijs daarvan kwam toen ‘mp3’ in april van dat jaar de meest gezochte zoekterm op het internet werd en daarmee publiekslieveling ‘sex’ achter zich liet. Maar de grote doorbraak moest nog komen, want in de zomer van 1999 kwam de wrecking ball die echt alles zou veranderen. Shawn Fanning was tot dan toe een onopvallende tiener uit Massachussetts die zich ophield in de allereerste online chatboxen om er te babbelen over programmeren en hacken. Maar met de kennis van vandaag verraadt de nickname waarmee hij inlogde op die chats al meteen zijn verdere levensloop. Shawn gebruikte de bijnaam Napster.
ZUCKERBERG AVANT-LA-FACEBOOK
Sean Parker en Shawn Fanning
Fanning werd Napster genoemd door zijn vrienden omwille van zijn nappy of kroezelig kapsel. Misschien is dat kapsel ook de reden waarom hij later bijna nooit te zien was zonder petje, zelfs niet toen hij in oktober 2000 als een van de allereerste internethelden op de cover van Time Magazine stond lang voor de mannen van Google, Facebook en Twitter. Het verhaal van Shawn Fanning vertoont trouwens veel gelijkenissen met die andere dotcom-nerds. Net als Mark Zuckerberg bijvoorbeeld begon Fanning aan het programmeren vanuit zijn dorm room op de universiteit en zou hij zijn studies niet afmaken omdat hij enkel bezig was met programmeren. Fanning wou een wereldwijde community oprichten die alle bestaande muziek toegankelijk maakte. Een van de chatbuddies met wie hij dat idee besprak was Sean Parker, die later mede-oprichter werd van Napster en die je waarschijnlijk beter kent omdat Justin Timberlake zijn rol speelde in de Facebook-film The Social Network. Maar er is een groot verschil tussen de Sean Parker die Timberlake neerzette als een gewiekste coke-snuivende marketingman en de Sean Parker die mee aan de wieg van Napster stond. Net als Shawn Fanning was Parker ten tijde van Napster een onervaren en naïeve teenager. Samen stortten ze zich in een avontuur zonder de grote dotcom- en startup-helden van vandaag als voorbeeld. Hun naïviteit zou de ondergang van Napster worden, maar diezelfde naïviteit zorgde er tegelijk ook voor dat ze het avontuur zo lang hebben volgehouden.
NAPSTER GAAT VIRAAL
Na 6 maanden programmeren en ontelbare hamburgers later was het peer-to-peer-programma van Shawn Fanning in juni 1999 klaar. Mp3’s waren toen al wel een succes, maar ze stonden verspreid over verschillende websites zoals mp3.com of ze werden verruild in chatboxen en op de eerste sociale netwerken zoals MSN en ICQ. Met Napster onstond voor het eerst een centraal en wereldwijd netwerk van mp3’s. Wie het programma gebruikte, gaf de rest van de wereld toegang tot de muziekbestanden op zijn of haar harde schijf. Napster toonde enkel de index van alle beschikbare nummers, het downloaden verliep tussen de gebruikers onderling. Dat Napster hierdoor zelf geen illegale content aanbood was in latere rechtszaken een van de belangrijkste argumenten in de verdediging van Napster.
Net als Facebook zou Napster zich in eerste instantie als een virus verspreiden tussen studenten op Amerikaanse universiteiten. Niet enkel omdat zij het meest interesse hebben in gratis muziek, maar ook omdat op universiteiten in die tijd de snelste internetverbindingen liggen. In de hoogdagen werd Napster daardoor op verschillende campussen verboden omdat de applicatie soms tot bijna 75 procent van alle internetverkeer opeiste. In geen tijd telde Napster duizenden gebruikers en bij elke extra account steeg de populariteit van het programma omdat ook het aantal beschikbare nummers de hoogte in ging. De schaalvergroting die Napster met zich meebracht was enorm. Waar je de dag ervoor als muziekliefhebber naar de cd-winkel moest om 20 euro neer te leggen voor het album van je favoriete band, was je door het downloaden van Napster maar een muisklik verwijderd van zelfs de meest obscure muziek. Gratis! Na amper een jaar telde Napster 20 miljoen gebruikers. Genoeg om de muziekindustrie eindelijk wakker te schudden.
