Muziek kan in de hulpverlening aan personen met een handicap op verschillende manieren worden ingezet. Zo spreken we over muzikale activiteiten, orthoagogische muziekbeoefening en muziektherapie. In al deze vormen maakt men gebruik van muziek, maar de wijze waarop men de muziek gebruikt en de doelstellingen zijn totaal verschillend.
De intenties van het gebruik van de muziek in een specifieke situatie bepalen of het gaat over een muziekactiviteit, orthoagogische muziekbeoefening of muziektherapie. In theorie zijn deze vormen strikt van elkaar te scheiden, maar in de praktijk worden ze vaak naast elkaar toegepast.
De intenties van het gebruik van de muziek in een specifieke situatie bepalen of het gaat over een muziekactiviteit, orthoagogische muziekbeoefening of muziektherapie. In theorie zijn deze vormen strikt van elkaar te scheiden, maar in de praktijk worden ze vaak naast elkaar toegepast.
1. Muziekactiviteiten
Bij muziekactiviteiten gaat het over samen musiceren. Er wordt meestal in groep gewerkt en de belangrijkste doelstelling is dat de deelnemers plezier beleven aan het maken van muziek. De activiteit op zich staat centraal en er worden geen specifieke individuele (therapeutische of orthoagogische) doelstellingen voor de deelnemers geformuleerd. Omdat vooral de muzikale begeleiding van belang is, is de specifieke deskundigheid van een muziektherapeut niet vereist en kan de muziekactiviteit bijvoorbeeld ook door een opvoeder met een muzikale achtergrond begeleid worden.
Bij muziekactiviteiten gaat het over samen musiceren. Er wordt meestal in groep gewerkt en de belangrijkste doelstelling is dat de deelnemers plezier beleven aan het maken van muziek. De activiteit op zich staat centraal en er worden geen specifieke individuele (therapeutische of orthoagogische) doelstellingen voor de deelnemers geformuleerd. Omdat vooral de muzikale begeleiding van belang is, is de specifieke deskundigheid van een muziektherapeut niet vereist en kan de muziekactiviteit bijvoorbeeld ook door een opvoeder met een muzikale achtergrond begeleid worden.
2. Orthoagogische muziekbeoefening
Ortho verwijst naar personen met een mentale handicap. Agogisch duidt erop dat er getracht wordt bepaalde vaardigheden te stimuleren. Bij orthoagogische muziekbeoefening gaat het om een vorm van hulpverlening waarin wordt getracht via muziek en musiceren het functioneren van de deelnemer te verbeteren. Terwijl bij muziekactiviteiten het leren ‘over’ muziek of het plezier beleven aan muziek centraal staat, staat bij orthoagogische muziekbeoefening het leren ‘door’ muziek centraal. Meestal worden er voor iedere deelnemer aparte doelstellingen geformuleerd.
Deze kunnen zijn: het stimuleren van individuele groei, het ontwikkelen en stimuleren van sociale, cognitieve en/of motorische vaardigheden. Ook het ontwikkelen en stimuleren van emotionele en muzikale vaardigheden kunnen doelstellingen zijn. Deze doelstellingen kunnen via de omgang met het muzikale materiaal worden bereikt. Het komen tot een eindproduct is ondergeschikt aan de ontwikkeling en stimulatie van velerlei vaardigheden en persoonlijke groei. Omdat de deelnemer en zijn ontwikkeling centraal komen te staan wordt er meestal individueel of in kleine groepjes gewerkt.
Voor het geven van orthoagogische muziekbeoefening is er niet alleen op muzikaal vlak kennis en deskundigheid vereist. Een muziektherapeut of iemand die de richting orthoagogische muziekbeoefening heeft gevolgd is hiervoor het meest gekwalificeerd.
Ortho verwijst naar personen met een mentale handicap. Agogisch duidt erop dat er getracht wordt bepaalde vaardigheden te stimuleren. Bij orthoagogische muziekbeoefening gaat het om een vorm van hulpverlening waarin wordt getracht via muziek en musiceren het functioneren van de deelnemer te verbeteren. Terwijl bij muziekactiviteiten het leren ‘over’ muziek of het plezier beleven aan muziek centraal staat, staat bij orthoagogische muziekbeoefening het leren ‘door’ muziek centraal. Meestal worden er voor iedere deelnemer aparte doelstellingen geformuleerd.
Deze kunnen zijn: het stimuleren van individuele groei, het ontwikkelen en stimuleren van sociale, cognitieve en/of motorische vaardigheden. Ook het ontwikkelen en stimuleren van emotionele en muzikale vaardigheden kunnen doelstellingen zijn. Deze doelstellingen kunnen via de omgang met het muzikale materiaal worden bereikt. Het komen tot een eindproduct is ondergeschikt aan de ontwikkeling en stimulatie van velerlei vaardigheden en persoonlijke groei. Omdat de deelnemer en zijn ontwikkeling centraal komen te staan wordt er meestal individueel of in kleine groepjes gewerkt.
Voor het geven van orthoagogische muziekbeoefening is er niet alleen op muzikaal vlak kennis en deskundigheid vereist. Een muziektherapeut of iemand die de richting orthoagogische muziekbeoefening heeft gevolgd is hiervoor het meest gekwalificeerd.
3. Muziektherapie
Muziektherapie is een vorm van psychotherapeutische hulpverlening die bij verschillende doelgroepen wordt toegepast. De muziektherapeut tracht op methodische wijze een relatie te vestigen, te structuren en te hanteren, met als doelstelling psychische moeilijkheden, conflicten of stoornissen op te heffen of te verminderen. Muziek is hier het medium dat men gebruikt om een psychisch proces op gang te brengen en te ondersteunen.
Vooral bij personen met een mentale handicap is muziek een enorm waardevolle ingangspoort. Zij zijn immers verbaal meestal zwakker en kunnen in muziek gemakkelijker vorm geven aan wat er in hen leeft. Per cliënt worden individuele doelstellingen geformuleerd. De indicaties zijn gebaseerd op psychische moeilijkheden, conflicten of stoornissen die naast de verstandelijke beperking kunnen bestaan. Dit kan bijvoorbeeld gaan om depressie, angststoornissen, contactstoornissen, agressief gedrag, …
In muziektherapie staat het proces centraal en in het algemeen kan men stellen dat naarmate de therapeut meer procesgericht gaat werken, vaste spelvormen steeds minder belangrijk worden, terwijl muzikale improvisatie daarentegen een steeds grotere plaats gaat innemen. Omdat in muziektherapie het psychisch proces van de persoon met een handicap centraal staat, wordt er voornamelijk individueel gewerkt.
Muziektherapie kan enkel gegeven worden door een muziektherapeut. Deze moet immers weten hoe een therapeutisch proces te ondersteunen en een therapeutische relatie te hanteren. Hij/zij moet in staat zijn zijn/haar eigen emotionaliteit en eigen non-verbale en verbale expressiemogelijkheden te gebruiken binnen de therapeutische relatie. Om te kunnen werken met emoties van zichzelf en van de ander is een eigen leertherapie dan ook aan te bevelen, zoniet noodzakelijk. De muziektherapeut moet bovendien thuis zijn in het gebruik van muziek binnen een therapeutische relatie, alsook in ontwikkelingspsychologie en psychopathologie.
